Patron

Walenty Zwierkowski

Lelowskie Towarzystwo Historyczno-Kulturalne przyjęło za swojego patrona Walentego Zwierkowskiego – człowieka o ciekawej biografii, łączącej ziemię lelowską z historią Polski i Europy.

Walenty Józef Wincenty Zwierkowski urodził się 20 lutego 1788 w Mokrzeszy koło Częstochowy jako syn Ignacego Zwierkowskiego (adiutanta Kazimierza Pułaskiego) i Marianny Teodory z Kałuskich. Jego ojciec był dziedzicem wsi Biała Wielka, Drochlin i Turzyn w powiecie lelowskim.

Walenty Zwierkowski nauki początkowe pobierał w kolegium pijarów w Piotrkowie Trybunalskim i w Krakowie, a następnie rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Marcina Lutra w Halle. W czasie wojny francusko-pruskiej (1806-1807) przerwał studia i zaangażował się w służbę wojskową. Wierzył, że Polacy walczący przy boku Napoleona przyniosą Polsce wolność. Służył w Legii Kaliskiej gen. Józefa Zajączka, potem w Legii Nadwiślańskiej, a następnie walczył w Hiszpanii w 1. Pułku Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej. Brał również udział w wojnie austriackiej (1809), uczestniczył w bitwach pod Essling i Wagram, gdzie został ranny. Został odznaczony za męstwo krzyżem Legii Honorowej i dosłużył się stopnia podoficerskiego.

Po powrocie do zdrowia i klęsce Napoleona osiadł w Białej Wielkiej i poświęcił się służbie publicznej. Pełnił m.in. funkcje: radcy powiatu lelowskiego, wójta Białej Wielkiej, sekretarza rady obywatelskiej województwa krakowskiego. Był także deputowanym na sejm w roku 1825 i 1830. W latach 1816-1822 Zwierkowski zaangażował się w działalność loży masońskiej, był także uczestnikiem opozycji i konspiracji. Po wybuchu powstania listopadowego brał aktywny udział w posiedzeniach sejmu, a równocześnie działał czynnie w Towarzystwie Patriotycznym, którego był wiceprezesem. Na jego wniosek połączone Izby Senatorska i Poselska uchwaliły, że „kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym”. Walentego Zwierkowskiego można więc uważać za współtwórcę naszej barwy i flagi narodowej.

Pod koniec powstania po raz drugi „przywdział mundur” – został mianowany majorem 2. Pułku Krakusów i to on dowodził eskortą odprowadzającą członków Rządu Narodowego do granicy pruskiej pod Brodnicą.

Po upadku powstania Zwierkowski wyjechał do Paryża, dzięki czemu uniknął kary śmierci wydanej przez Sąd Najwyższy Kryminalny, ustanowiony z rozkazu cesarza Mikołaja I. Był jednym z najaktywniejszych działaczy Wielkiej Emigracji, należał m.in. do: Zemsty Ludu, Związku Dzieci Ludu Polskiego i Młodej Polski, był członkiem Towarzystwa Demokratycznego Polskiego i Zjednoczenia Emigracji Polskiej, był znanym i popularnym publicystą niepodległościowym. W czasie Wiosny Ludów powrócił do kraju, przebywał m.in. w Krakowie, po czym znów wyjechał do Francji. Znaczenie i rolę Walentego Zwierkowskiego na emigracji dobrze charakteryzują życzenia imieninowe, jakie otrzymał od Joachima Lelewela w 1854 roku: „Winszuję doczekanego wieku, spędzonych lat na usługach, o których dzieje narodowe zamilczeć nie zdołają”.

Zmarł w Paryżu 14 grudnia 1859 roku, został pochowany na cmentarzu w Montmartre. Leonard Chodźko tak pisał o śmierci Zwierkowskiego w liście do Lelewela: „Umarł przytomny [...], aż do końca z nim o sprawie Ojczyzny rozprawialiśmy”. Piękny pomnik Walentemu Zwierkowskiemu wystawił Marian Brandys w swoim utworze Koniec świata szwoleżerów.

Członkowie Lelowskiego Towarzystwa Historyczno-Kulturalnego w swojej działalności zawsze pamiętają o wyborach i postawie swojego patrona, który poświęcił życie służbie publicznej dla ziemi lelowskiej i Polski.